منابع قرآن ۲

بر اين اساس محمد بنيانگذار توحيد و معاد نبوده است بلكه آنرا از محيطش گرفته و وارد اسلام كرده است. «شايد كهنترين نمونه پرستش خدای يكتا به “آخن آتون” فرعون مصری سلسله‌ی هجدهم بازگردد كه از ۱۳۷۹ تا ۱۳۶۲ پيش از ميلاد بر مصر سلطنت می‌كرد. او اصلاح طلب دينی بود و ستايش آتون ATON خدای خورشيد را جايگزين ستايش همه ديگر خدايان كرد و معبدی برای او ساخت. بعيد نيست كه اعتقاد به خدای يكتا در ميان يهوديان خود در پی برخورد يهوديان مقيم مصر با اين تحولات فكری در آن سرزمين بوده باشد.»[۲] ايده جهان پس از مرگ نيز مربوط به اساطير ايرانی و هندی می‌شود و به نظر می‌آيد كه يهوديان اين باور را هنگام فتح بابل به دست كوروش از ايرانيان اخذ كرده‌اند. اين اعتقاد سپس از يهود به مسيح و اسلام و در نتيجه كل جهان منتقل شده باشد. استاد مهرداد بهار در مورد چگونگی پيدايش اين باور در ايرانيان می‌گويد: «انديشه‌ی متبلور شده‌ی بهشت و دوزخ، كه برترين انديشه‌ی موجود كنونی در اين باره نيز می‌باشد، از ذهن ايرانی برخاسته و جهانگير شده است. علت آن نيز می‌تواند تصور ايرانيان درباره‌ی ضدخدايان يعنی ديوان باشد، يعنی تا وقتی كه انديشه انسان درباره‌ی ضدخدايان كمال نيابد و تبديل به يك نظام نگردد، نمی‌توان به تصور دوزخی‌ كامل و عذاب اخروی معتقد شد.»[۳] اسطوره‌شناسان بزرگ ديگری نظير «جيمز بار»[۴]، «ميرچاالياده»[۵] و «جان هينلز»[۶] نيز اعتقاد به جهان پس از مرگ را دارای ريشه‌ ايرانی می‌دانند. به خاطر نفوذ همين انديشه‌های ايرانی است كه اولين بار در كتب عهد جديد سخن از جهنم و آتش و عذاب مجرمان به ميان می‌آيد.

طبيعي است كه در محيط عربستان، مثل هر سرزمين ديگري در ۱۴۰۰ سال پيش، احكام مختلفي در مورد معاملات مختلف مثل خريد و فروش، رهن، اجاره، قرض و ربا و امثالهم وجود داشت. همچنين احكام ازدواج و طلاق داشتند كه حتي نام انواع طلاقهاي موجود در اسلام از محيط عربستان گرفته شده است مثل طلاق ثلاث و ايلاء و ظهار و عده نگه داشتن زن بعد از مرگ شوهر يا طلاق و امثالهم.[۷] در فقه اسلامي احكام به دو دسته ي تأسيسي و تصويبي تقسيم مي شوند. احكام تأسيسي احكامي اند كه بدون سابقه ي قبلي توسط محمد ابداع شده است و احكام تصويبي احكامي اند كه قبلا در محيط عربستان و جود داشته و محمد به آنان عمل كرده و بدين صورت وارد اسلام شده است. فقهاي اسلام نيز معتقدند كه بيشتر احكام فقهي تصويبي اند يعني از محيط گرفته شده اند البته محمد گاه تغييراتي در آنان داده است. احكام قضائي اسلامي كه عمدتا بسيار خشونت آميزند نيز در محيط عربستان و هم در تورات وجود دارند مثل رجم و بريدن دست و قصاص و امثالهم. در اينجا بد نيست اشاره اي به تاريخچه ي قوانين قضائي بكنيم. در كشفيات باستانشناسي در منطقه ي شوش در سال ۱۹۰۴ الواح باستاني اكدي يافت شد كه مربوط به ۳۷۰۰ سال پيش است (۱۶۸۶-۱۷۲۸ پیش از میلاد) بر يك لوح بزرگ، ۲۸۲ قانون حقوقي از حمورابي پادشاه برجسته ي بابلي به خط ميخي وجود دارد. اين قوانين منظم ترين و كاملترين مجموعه ي حقوقي باستاني است و بصورت جزئي وارد بسياري مباحث حقوقي شده است. و شامل مجموعه اي از قوانين خشن و ملايم و ظالمانه و عادلانه است. ده فرمان و بسياري از قوانين حقوقي تورات تقريبا بطور تحت الفظي از قوانين حمورابي گرفته شده است و سپس اين قوانين تقدس یافته به اسلام راه يافته است. مثلا قصاص كيفري است كه در آسيب جسمي، بر جنايتكار اعمال مي شود و مساوي با جنايت است. مثلا اگر كسي عمدا ديگري را كشت، كشته مي شود يا اگر چشم كسي را كور كرد چشمش را كور مي كنند. این عمل از قوانين حمورابي گرفته شده است. قصاص در قرآن در آياتي چند مورد تأييد قرار گرفته است از جمله:

بقره ۱۹۴: پس هر كس بر شما تعدى كرد همان گونه كه بر شما تعدى كرده بر او تعدى كنيد.

مائده ۴۵: و در [تورات] بر آنان مقرر كرديم كه جان در مقابل جان و چشم در برابر چشم و بينى در برابر بينى و گوش در برابر گوش و دندان در برابر دندان و زخمها قصاصى دارند و هر كه از آن [قصاص]درگذرد پس كفاره [گناهان] او خواهد بود و كسانى كه به موجب آنچه خدا نازل كرده داورى نمي كنند آنان خود ستمگرانند.

اين آيه بسيار شبيه به قوانين ۱۹۶ تا ۲۰۵ حمورابي است.

عبادات مختلف مثل نماز و روزه و حج نيز در محيط عربستان و بعضي در كتب يهود وجود داشته كه با تغييراتي وارد اسلام شده است.[۸]

[۱] بلوغ الارب، ج ۲، ص ۱۹۴- ۲۸۶

[۲] پژوهشی در اساطير ايران. برگ ۵۰۶

[۳] پژوهشی در اساطير ايران. برگ۴۸۵

[۴] مهر،فرهنگ. ديدی نو از دينی كهن، فلسفه زرتشت.تهران: انتشارات جامی۱۳۷۴ . برگ۹۴

[۵] الياده، ميرچا. چشم اندازهای اسطوره. مترجم: جلال ستاری. تهران: انتشارات توس۱۳۶۲. برگ۷۳

[۶] هينلز، جان راسل. شناخت اساطير ايران . مترجم: محمد حسين باجلان فرخی. تهران: انتشارات اساطير۱۳۸۳

[۷] بلوغ الارب، ج۲، ص۴۹

[۸] بلوغ الارب، ج۲، ص ۱۹۶